DETYRË:
Lexoni dhe vëreni me kujdes se çfarë roli luajnë fjalët e shkruara me të zeza në periudhën e shënuar poshtë?
Agimi e Petriti janë nxënës të zellshëm dhe me siguri (ata) do të jenë të shkëlqyeshëm.
SHPJEGIM:
E-ja te Agimi e Petriti shërben për t’i lidhur këta dy emra, këto dy gjymtyrë të njëjta (kryefjalë) të fjalisë, ndërsa fjala dhe (Agimi e Petriti janë nxënës të zellshëm dhe me siguri ata do të jenë të shkëlqyeshëm) lidh dy fjali në një periudhë.
Mbani mend:
Fjalët, që shërbejnë për të lidhur dy gjymtyrë të fjalisë ose dy fjali në një periudhë, quhen lidhëza.
Gjuha shqipe ka mjaft Iidhëza: DHE, EDHE, KUR, PRANDAJ, SEPSE, POR, MIRËPO, KU, KURSE, KUDO QË, NËQOFTË SE, DERISA, MEQENËSE, NËSE etj.
UDHËZIME DREJTSHKRIMORE:
Para lidhëzave: e, edhe, dhe zakonisht nuk vihet presja. Presja vihet zakonisht para këtyre lidhëzave: por, sepse, mirëpo, ku, gjersa, kurse, prandaj, andaj, ndonëse etj.
USHTRIME:
Gjeni dhe nënvizon i lidhëzat në këtë pjesë.
– Të gjithë sa ishim në shtëpi atë darkë, u premë në fytyrë, kur dëgjuam zërin e xha Dylit … Shumëkush do të bëhet kurioz, sepse pikërisht xha Dyli na ziente shul çdo të diel në darkë. Pra edhe ky problem ka shpjegimin e tij … Kur zbriste nga fshati në qytet, meqenëse gomarin e kishte të lodhur nga barra, nuk kthehej fare në shtëpi, kurse kur mbaronte pazari, vinte te ne për darkë me gjithë gomarin.
Tanimë, çdo të diele, në darkë, dy vjet rresht ne pritnim dhe përcillnim xha Dylin. Bile edhe në qoftë se vonohej, ne hanim për vete dhe i linim atij grykën e gjellës.
(Ndini Bardhi: “Xha Dyti”)
KONTROLLIM:
1. Lexoni këto fjalë dhe shënoni në vendet përkatëse: bukëpjekës, mendjehollë, mendje, zemërbardhë, mendoj, i pamend, mendim, drejtshkrim, pemëshitës, lulëkuqe.
Fjalë të një rrënje: Fjalë të përbëra:
……………………….. ……………………….
2. Veçon i me vizë lidhëse (-) parashtesat në këto fjalë: përemër, stërgjysh, nënkryetar, mosardhje, çlodhje, mbiemër. P.sh.: -për-emër, —
………., ………., ………., ………., ……….
3. Veçoni me vizë lidhëse (-) prapashtesaf në këto fjalë: gojëtar, gazetar, dasmor, punëtor, ulqinak, pejan. P.sh. gojë-tar
4. Fjali quhen fjalët dhe ………….. e lidhura mirë që shiërbejnë për të …………… diçka.
5. Fjalitë sipas kuptimit mund të jenë:
Fjali dëftore. P. sh.: …………….
Fjali ………., p.sh. ……….
Fjali ………., p.sh. ……….
5. Gjymtyrët kryesore të fjaiisë janë ………. dhe ……….
6. Me pyetjet: kush? cili? ç’? gjendet ……….
ndërsa kallëzuesi gjendet me pyetjet: ……….
7. Fjalia e thjeshtë e pazgjeruar ka ………. dhe ……….
ndërsa fjalia e thjeshtë e zgjeruar ka edhe ……….
8. Gjymtyrët në fjali renditen zakonisht sipas këtij rendi:
kryefjalë, ………. dhe ……….
9. Mendimi i shprehur me shumë fjali quhet …………
10. Fjalët: e, dhe, edha. kur, prandaj, andaj, sepse, por, meqenëse, në qoftëse etj. janë ……….
11. Para lidhëzave: e, dhe, edhe nuk vihet , ndërsa para lidhëzave: por, sepse, mirëpo, ku, gjersa etj. vihet ……….
